In de evolutie van werk zien we door de tijd een beweging van werken met materie naar informatiegericht werk. In het recente verleden is in ontwikkelde economieën de beweging naar overwegend mensgericht werk ingestart. Dit komt niet in de minste plaats door (informatie)technologische ontwikkelingen. Wat betekent deze veranderende aard en omvang van werk voor werkgevers, werknemers en werkzoekenden? Hier staan we elk kwartaal bij stil met een infographic en toelichtende tekst.

Automatisering en werk
Bekijk hier de infographic!

Automatisering en werk

Automatisering, zoals kunstmatige intelligentie en robotica, is een belangrijke driver achter de verschuiving naar meer mensgericht werk. Die taken kan een machine immers niet overnemen – en dat willen we waarschijnlijk ook niet. Informatietechnologische ontwikkelingen veranderen het werk in hoog tempo, en daarmee ook de competenties waarover werknemers en werkzoekenden moeten beschikken. Wat mogen we van automatisering verwachten voor wat betreft effecten op de aard en omvang van de werkgelegenheid? En hoe kunnen we ons daarop voorbereiden?

Het beeld rondom automatisering is complex en genuanceerd. De geschiedenis laat zien dat technologische ontwikkelingen op de korte termijn kunnen zorgen voor forse verschuivingen van de werkgelegenheid, maar ook dat ze op de langere termijn een veelheid van nieuwe banen creëren. Bovendien kan ondanks – of zelfs dankzij – ‘de technologie’ de vraag naar bestaand werk toenemen, zelfs nog meer dan het aantal banen dat erdoor verdwijnt. Maar, deskundigen zijn het er nog niet over eens of het dit keer anders zal gaan lopen.

Het is gecompliceerd…

De precieze impact van automatisering op de werkgelegenheid is dus niet helemaal te voorzien, en hangt ook weer mede af van de snelheid, aard en toepassing van de technologische ontwikkelingen zelf. Voor Nederland wordt, op basis van een middenscenario, verwacht dat tussen 2016-2030 zo’n 23% van het bestaande werk als gevolg van automatisering zal verdwijnen. Wel varieert de impact van automatisering op de werkgelegenheid per beroep en sector.

Zo staan routinematige fysieke werkzaamheden, zoals het bedienen van machines, en routinematig cognitief werk, zoals kantoorondersteuning, onder druk. Maar het is niet per se het geval dat de werkgelegenheid in deze beroepen afneemt: werknemers kunnen bijvoorbeeld binnen hun functie andere taken dan voorheen gaan uitvoeren. Niet-routinematig interactief en analytisch werk, van bijvoorbeeld managers of wetenschappers, gaat juist verder toenemen.

Welke nieuwe banen er gaan ontstaan is nog moeilijker te voorspellen. Als we de geschiedenis er weer even bij pakken, mogen we verwachten dat zo’n 9% van de vraag naar werknemers in 2030 zal zijn in beroepen die daarvoor nog niet bestonden. Ontwikkelingen in de informatietechnologie in de afgelopen paar decennia hebben gezorgd voor beroepen die toen volkomen nieuw waren zoals functioneel beheerder en web developer. Zoiets mogen we voor de nabije toekomst dus weer verwachten.

Baantoename en baanverlies vanwege automatisering van werk
Bekijk hier de infographic!

Verlies en groei van taken en banen

Deskundigen verwachten dat we als, gevolg van automatisering, (nog meer) baanverlies gaan zien in beroepen met veel routinematige taken, zoals boekhoudkundig medewerkers, kassiers en chauffeurs. Vooral banen in het middensegment staan in deze zin onder druk. Lagergekwalificeerd werk zien we juist toenemen, bijvoorbeeld in de zogeheten gemaksdiensten zoals hondenuitlaters of bezorgers van boodschappen, pakketten of maaltijden.

Banen waarvoor de vraag toeneemt bevatten veel taken die (nog?) niet makkelijk geautomatiseerd kunnen worden, of waarbij we dat niet willen. Denk hierbij aan het aansturen van mensen, sociale interactie en het toepassen van specialistische kennis. Door de bank genomen gaat het hier om hogergekwalificeerd werk. Voorbeelden zijn verzorgenden van kinderen en ouderen, IT-professionals en creatieven (kunstenaars, ontwerpers, performers).

Hoe kunnen we ons voorbereiden?

Automatisering is niet per se een rechte weg naar de inzet van steeds meer technologie ten koste van menskracht. Overheden en bedrijven kunnen werkgelegenheid voor de mens stimuleren via bijvoorbeeld grote infrastructurele of andere bouwprojecten. Ook kan de economische groei worden gestimuleerd waardoor de bestedingen toenemen en daarmee ook de vraag naar personeel. Wel moeten we ons allemaal bewust zijn van de huidige en voorziene impact van de voortschrijdende technologie op het werk. Werknemers en werkzoekenden moeten meebewegen met deze ontwikkelingen en zorgen dat ze employable blijven of worden.

Om blijvend aansluiting met de arbeidsmarkt te houden wordt een leven lang leren echt de norm. Dit kan inhouden dat je je bij- of omschoolt (harde vaardigheden) maar ook dat je investeert in sociaal-emotionele of communicatieve competenties, de zogeheten soft skills. Voor een snelle en soepele transitie naar nieuw werk of inkomen is het dus nodig dat werknemers en werkzoekenden, op alle kwalificatieniveaus, blijvend beschikken over de juiste harde en zachte vaardigheden. Hierin hebben alle arbeidsmarktpartners een rol: werknemers, werkzoekenden, werkgevers en overheid.

Kortom

De technologische ontwikkelingen schrijden voort maar de impact ervan op de werkgelegenheid kan deels worden voorzien en eventueel worden gecompenseerd. Ook kunnen de arbeidsmarktpartners nu al anticiperen op verwachte ontwikkelingen, onder meer door te investeren in employability van werknemers/werkzoekenden en door hen te ondersteunen in de transitie naar nieuw werk en inkomen.

Bronvermelding:

CPB, Van den Berge & Ter Weel juli 2015
McKinsey Global Institute december 2017


Bekijk hier de infographic!